Moe in het weekend en ziek op vakantie. Pech? Toeval?
Vakantietijd! Voor velen het hoogtepunt van het jaar. Je hebt er lang naar uitgekeken en eindelijk is het dan zo ver. Je kunt je werk lekker even achter je laten. Hebt de tijd aan jezelf en bent weg uit de dagelijkse routine.
Hoe vervelend is het dan als je juist op vakantie ziek wordt?
Vrijetijdsziekte
Ziek worden op vakantie of in het weekend overkomt veel mensen. Naar het schijnt een half miljoen in Nederland.
Dit wordt ook wel vrijetijdsziekte of ‘omgekeerd Kortjakje-syndroom’ genoemd. Die naam zegt helemaal niets over wat er dan precies mis is met je, maar zegt alleen iets over het moment waarop je ziek wordt.
Juist als je gaat ontspannen komt er een enorme hoofdpijn opzetten, pak je onderweg naar je vakantiebestemming al een virus op, ga je lopen snotteren, misselijk, grieperig, pijntjes en vermoeidheid.
Alsof je ziek zou worden van vakantie. Het idee dat vrije tijd ziekmakend is lijkt vrij belachelijk. Dat zou toch niet moeten kunnen. Wat een slechte grap! Wat is hier aan de hand?
Waardoor komt dit? En hoe voorkom je het?
Het kan natuurlijk toeval zijn dat je ineens een virus op pikt, maar er lijkt meer aan de hand te zijn dan dat. Er is al behoorlijk wat onderzoek verricht aan dit fenomeen dat geenszins een mythe is.
Een paar bevindingen:
- Migraineaanvallen komen vaker voor in het weekend (Davies et al).
- Het aantal overlijdensadvertenties in de krant is hoger aan het begin van een vakantieperiode (Van Luijtelaar 1997).
- Het aantal hartinfarcten kent tijdens de eerste twee dagen van vakantiereizen een piek (Kop, Vingerhoets, Kruithof en Gottdiener, 2001).
Lees er meer over in dit onderzoeksartikel.
“Ongeveer 3 op de 100 Nederlanders geeft aan in meer of mindere mate last te hebben van ‘vrijetijdsziekte’“
— Prof. Vingerhoets, Universiteit Tilburg —
Ad Vingerhoets is professor klinische psychologie aan de universiteit Tilburg. Zijn expertise ligt op het gebied van stress, pijn, emoties en hij specialiseert zich in tranen bij mensen en onderzoekt dan vooral waarom wij huilen.
Prof. Vingerhoets onderscheidt twee categorieën mensen die last hebben van vrijetijdsziekte:
- Mensen die last krijgen van vage pijntjes en vermoeidheid.
- Mensen die koorts krijgen of andere griepachtige symptomen.
Bronartikel
Je kunt meer in detail lezen over het onderzoek van prof. Vingerhoets in onderstaande publicatie:
Vingerhoets, A. J. J. M., van Heck, G. L., & van Huijgevoort, M. (2003). Vrijetijdsziekte: geen mythe maar werkelijkheid Gedrag & Gezondheid, 31(4), 262-270.
Wat is anders in je vrije tijd?
Als je je herkent is het interessant om te kijken of je in je vrije tijd (weekenden en vakanties) aan andere invloeden bloot staat dan op doordeweekse dagen. Welke verschillen kun je ontdekken?
Denk bijvoorbeeld aan hobby’s (bijvoorbeeld: verf en oplosmiddelen), luchtvervuiling binnen- en buitenshuis, andere omgevingsfactoren, etc.
Ga je op andere tijden naar bed, slaap je korter of juist veel langer, eet je anders, drink je meer alcohol op vrije dagen, of drink je juist minder of pas later op de dag koffie terwijl je gewend bent daar altijd mee te starten?
Als je geen verklaring kunt vinden zoek je gewoon verder.
Is er sprake van ‘achterstallig onderhoud’?
Dat je ziek wordt zodra je gaat ontspannen kan ook te maken hebben met ‘achterstallig onderhoud’.
Wanneer je in stressmodus zit, of in overleefstand, is er gewoon geen tijd om eens goed te voelen hoe de vlag erbij hangt. Te druk. Je hebt dingen te doen, brandjes te blussen, eindjes aan elkaar te knopen. Zonder jou loopt alles in het honderd. Je bent onmisbaar. Of dat denk je dan in elk geval. En je lijf geeft je de brandstof om door te gaan. Want wat moet dat moet. En het lukt je ook. Deadline gehaald. Chapeau!
En pas dan ga je voelen wat er te voelen valt. In rust valt pijn en vermoeidheid eerder op. Je hebt er letterlijk tijd en ruimte voor.
Wanneer je leeft voorbij je kunnen, wordt er een soort todo-lijstje opgebouwd. Wanneer je je tussentijds te weinig rust gunt, komt je lijf nooit toe aan dat todo-lijstje.
Maar zodra het dan kán… wordt het afgewerkt. En dat is wanneer je dan eigenlijk rust neemt en ontspant.
Dan komt het er allemaal uit. Alles dat je hebt onderdrukt, genegeerd, veronachtzaamt. Nu kan dat aan bod komen.
Rusten en ontspannen, van lichaam en geest, zijn dingen die je niet kunt opsparen. Het is iets dat je elke dag moet doen om gezond te blijven. Stress is misschien wel de grootste risicofactor voor het ontwikkelen van ziekten. Het is de (levens)kunst om ontspanning in te bouwen zodat je niet afhankelijk bent van weekenden en vakanties om pas dan te gaan relaxen, genieten en opladen.
Symptoomperceptie of een te abrupte overgang?
Behalve dat genegeerde symptomen ineens wel opgemerkt worden (een verschil in wat symptoomperceptie wordt genoemd), kan het ook zo zijn dat je moeite hebt met de overgang zelf; die van hollen naar stilstaan wel te verstaan. Gaat die te abrupt, of ben je niet flexibel genoeg die te hanteren? Het is maar net hoe je het bekijkt.
Als je denkt dat het voor jou te abrupt gaat kun je gaan bedenken hoe je die overgang geleidelijker kunt maken. Sporten op de vrijdagavond zou kunnen helpen.
En als je denkt dat je flexibiliteit mist kun je gaan kijken hoe die te vergroten is. Dat noemen we ook wel het vergroten van je ‘virtuele evenwichtsbalk’. Hoe breder die is hoe minder gemakkelijk je eraf dondert.
En aan allebei de eindjes werken kan natuurlijk ook.
Verander en krijg een ander resultaat
Merk je dat je nu aftelt tot het weekend? Tot de vakantie? Of zelfs… tot je pensioen? Bedenk dan eens hoe je dat anders kunt gaan doen.
Hoe kun je kleine veranderingen aanbrengen in je leven, die elke dag opnieuw weer optellen en jou terug in balans brengen?
Iets om over te mijmeren op vakantie misschien? Het kan iets kleins zijn, meerdere kleine stappen of natuurlijk ook een paar grote stappen.
De uitdaging is om in elk geval niet niets te doen.
Elke verandering kan effect hebben. En het begin mag ook een heel klein stapje zijn.
Goede voornemens zijn er niet alleen voor 1 januari. Je kunt er elke dag mee starten.
Wat zou je vandaag anders kunnen doen?
Drie ideeën
- Neem vaker korte pauzes en ga dan naar buiten en/of beweeg. Kijk om je heen en niet naar je mobiel.
- Maak een not-to-do lijst: Welke niet-belangrijke niet-urgente dingen stop je met aandacht geven?
- Plan je (werk)dag niet helemaal vol. Er komen toch altijd onverwachte dingen tussen. En anders heb je nog wel de tegenvallers die je niet kunt voorspellen. Er is altijd wel wat, maar je weet van tevoren nog niet precies wat. Ruim daar gewoon tijd voor in, zodat je er niet extra gestresst door raakt als iets urgents & belangrijks zich onverwachts aandient. Minder stress, betekent meer helderheid in je hoofd. Je maakt betere beslissingen en voorkomt dat er nog meer brandjes geblust moeten worden.
Vergroot je virtuele evenwichtsbalk
Naast werken aan de kant van de belasting kun je ook werken aan het vergroten van je belastbaarheid. Niet om meer hooi op je vork te nemen, maar om je beter te voelen, gezonder, lekker in je vel, helder in je hoofd en vooral energieker. Wanneer je aan twee kanten van de weegschaal werkt, raakt deze eerder in balans en minder snel weer uit balans.
Je belastbaarheid vergroten is als lopen op een evenwichtsbalk die steeds breder wordt. Als je dan eens een duw krijgt (want dat is niet altijd te voorkomen) lig je er in elk geval niet gelijk naast.
Wil jij je virtuele evenwichtsbalk vergroten? Je vermoeidheid aanpakken en een optimaal energieniveau krijgen?
Abonneer je op onze mailinglijst en ontvang meer informatie.
Heb jij energietekort, maar maakt het bij jou niet uit of het nu weekend is of doordeweeks? Of knap je juist op in het weekend? Vul hieronder de vermoeidheidstest in.
Energietekort kan zich verschillend uiten
Meer mentale aspecten van vermoeidheid
Verminder ‘stresshormoon’ cortisol in 20 minuten
Natuur is goed voor een mens. Dat weten we intuïtief allemaal, maar dat zal wetenschappers er niet van weerhouden om ook bewijs te leveren. Dan weten we tenminste hoe lang we minimaal in het bos moeten lopen als we daar ‘eigenlijk geen tijd’ voor hebben.
Eenzame mensen hebben 24% meer kans op vermoeidheid
Wij mensen zijn sociale dieren. We hebben elkaar nodig om gezond te blijven, maar de mate waarin verschilt. Er zijn mensen die graag alleen zijn, maar ook weer niet de hele tijd. Waar het om gaat is een gevoel van controle en aansluiting. Dat je weet dat je mensen kunt bereiken als je dat wilt, dat je je kunt terugtrekken als je dat wilt en dat je gelijkgestemden tegenkomt.
20% van de huisartsconsulten gaat over vermoeidheid
Vermoeidheid is geen ziekte op zich, maar een symptoom. De achterliggende oorzaak kan heel divers zijn. Naar schatting gaat zo’n 20% van de huisartsconsulten over vermoeidheid en een huisarts heeft dan aan de krappe 10 minuten veel te weinig om te achterhalen waar het nu eigenlijk over gaat.
Eenzaam door continue vermoeidheid
Vermoeid zijn is al erg genoeg, maar als je je vaker moe voelt dan niet dan isoleert je dat. Je gaat vaker ‘nee’ zeggen en misschien wordt je op gegeven moment dan maar niet meer gevraagd. Petra is toch moe… Petra zegt toch nee… laat haar maar. Voor je het weet wordt je kringetje kleiner en kleiner, maar de vermoeidheid die blijft. Als een blok aan je been houdt de vermoeidheid je gezelschap. Nooit is hij weg. Altijd daar.
Voedingstips: Eet je winterdip weg!
Niet iedereen heeft er evenveel last van, maar je kent hem vast wel: de beruchte winterdip. Als de wekker gaat is het nog donker. Als van kantoor naar huis rijdt: donker. Andere voedselkeuzes kunnen hier bij helpen.
Moe door je werk? Manage je werkstress
Wanneer je op tijd pauzeert kun je daarna juist effectiever werken.
Meditatie of mindfulness helpt je ook zaken in perspectief te zien en weer te ontspannen. Misschien vind je dit vaag, maar probeer het eens. Er zijn verschillende meditatiecursussen te vinden en je hebt er niets voor nodig. Je wordt je weer bewust van waar het allemaal om gaat en wie en waar jij bent in dit alles.